GÝRÝÞ ve AMAÇ: Bu araþtýrmanýn amacý Aile Saðlýðý Merkezlerine baþvuran hastalarýn saðlýk okuryazarlýðý düzeyinin deðerlendirilmesidir.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Kesitsel nitelikteki bu araþtýrmada hastalarýn saðlýk okuryazarlýðý düzeyini belirlemek için Avrupa Birliði tarafýndan geliþtirilen ‘‘Saðlýk Okuryazarlýðý Anketi’’ kullanýlmýþtýr. Araþtýrmanýn evrenini Türkiye’nin sosyo-ekonomik seviyesi en yüksek ilçesi olan Çankaya’da ikamet eden, ayný ilçedeki Aile Saðlýðý Merkezlerine baþvuran, 18 yaþ ve üzerindeki hastalar oluþturmaktadýr. Araþtýrmaya 25 Aile Saðlýðý Merkezinden 500 hasta katýlmýþtýr.
BULGULAR: Hastalarýn genel saðlýk okuryazarlýðý indeksi ortalama 30,25±7,28 olarak hesaplanmýþtýr. Hastalarýn %20,90’ýnýn yetersiz, %48,30’unun sýnýrlý, %24,90’ýnýn yeterli ve %5,90’ýnýn mükemmel saðlýk okuryazarlýðýna sahip olduðu görülmüþtür. Yaþ, eðitim durumu, çalýþma durumu, aylýk gelir durumu, genel saðlýk durumu, kronik hastalýk varlýðý, son 12 ayda aile hekimine baþvuru sayýsý ve aile hekimi tarafýndan ziyaret edilme durumu açýsýndan hastalarýn saðlýk okuryazarlýðýnýn genel düzeyinin veya alt indekslerinin istatistiksel olarak anlamlý farklýlýklar gösterdiði bulunmuþtur (p<0,05).
TARTIÞMA ve SONUÇ: Hastalarýn büyük bir çoðunluðunun saðlýk okuryazarlýðý yetersiz veya sýnýrlý düzeydedir. Bu durum saðlýk okuryazarlýðýnýn artýrýlmasýna yönelik faaliyetlerin gerçekleþtirilmesi gerektiðini ortaya koymaktadýr.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Amaç: Bu çalýþmada çoklu ilaç kullanan yetiþkin hastalarýn tedaviye uyumlarýný, öz-etkililik düzeylerini ve uyumu etkileyen faktörlerin etkisini deðerlendirmeyi amaçladýk.


YÖNTEM ve GEREÇLER: Materyal ve method: Daha önce kronik hastalýk tanýsý konmuþ ve son 2 aydýr birden fazla ilaç kullanan 35 yaþ ve üzeri bireyler çalýþmaya alýndý. Hastalara sosyodemografik özelliklerini, hastalýk durumu ve kullanýlan ilaç türlerini belirlemek amacýyla araþtýrmacýlar tarafýndan hazýrlanmýþ bir anket formu, Ýlaç Tedavisine Uyum Öz-Etkililik Ölçeði Kýsa Formu (MASES-SF) ve Modifiye Morisky Ölçeði (MMÖ) uygulanmýþtýr.
BULGULAR: Bulgular: Çalýþmaya dahil edilen 275 hastanýn %39,6’u (n=109) erkek, %60,4’ü (n=166) kadýn, yaþ ortalamasý 67,42±11,5 yaþ idi. Hastalarýn %53,8’inin ilaçlarýný düzenli olarak kullandýðý, %44,7’sinin ise “unutkanlýk” nedeniyle ilaçlarýný düzenli kullanmadýðý tespit edildi. Deðerlendirilmeye alýnan hastalarýn MASES-SF puan ortalamasý 33,65±8,6 (17-52) puan bulundu. Çalýþmamýzda 65 yaþ altý olanlarýn, evli olanlarýn, ilköðretim ve üstü eðitimli olanlarýn, geliri giderine eþit veya fazla olanlarýn, il merkezinde eþi ile yaþanlarýn ve hastalýðýnýn tedavisi hakkýnda bir saðlýk çalýþaný tarafýndan eðitim verilmiþ olanlarda hem tedaviye uyum puanlarý, hem de MMÖ’den aldýklarý motivasyon ve bilgi skorlarý daha yüksek bulundu (p<0,001).

TARTIÞMA ve SONUÇ: Sonuç: Çalýþmamýza katýlan hastalarýn %46,2’si düzenli ilaç kullanmamaktadýr. Hastalýklarý ve tedavi süreci hakkýnda bir saðlýk çalýþaný tarafýndan eðitim verilmiþ hastalarýn ilaç uyum ve tedaviye motivasyon oranlarýnýn artmýþ olduðu görülmüþtür.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Acil servislerin gerçek kullanýlma nedenleri dýþýnda uygunsuz kullanýlmasý her geçen gün artmakta ve acil servislerin iþleyiþini bozmaktadýr. Çalýþmamýzda Acil Servise müracaat eden hastalarýn bir yýllýk verileri incelenerek, bu hastalarýn son tanýlarýna göre, ne kadarýnýn acil servisleri uygun kullandýðýný belirlemek ve bu konuda oluþturulacak yeni politikalara yardýmcý olmak amaçlanmýþtýr


YÖNTEM ve GEREÇLER: 1 Ocak -31 Aralýk 2017 tarihleri arasýnda hastanemiz acil servisine müracaat eden hastalarýn dosyalarý incelenmiþtir. Veriler SPSS 22 programý ile deðerlendirilmiþ, analizde Ki-kare testi kullanýlmýþtýr. Anlamlýlýk deðeri p<0.05 olarak kabul edilmiþtir.
BULGULAR: Acil servise bir yýl içinde baþvuranlarýn %72.20’sinin (n: 42785\59282) birinci basamak veya uzman polikliniði baþvurusu gerektiren nedenler ile baþvurduðu, baþvuru yapanlarýn sadece %19.2’sinin (n: 11359\59282) gerçekten acil baþvurusuna uygun olduðu bulunmuþtur. Tüm müracaatlar içinde solumun sistemi ve aðrý þikâyetleri en sýk baþvuru nedenleridir.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Acil servise baþvuran hastalarýn büyük çoðunluðunun aslýnda acil kategorisinde olmadýðý görülmüþtür. Acil servislerdeki iþ yükünün azaltýlmasý aile hekimliði sisteminin etkin kullanýlmasý için sevk sisteminin uygulanmasý, acil servislerde triaj uygulanmasýnýn kullanýlmasý ve uygunsuz þekilde acil servisi kullananlardan ekstra ücret alýnmasý gibi önlemlerin uygulanabileceði kanaatindeyiz.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Bu çalýþmanýn amacý, Erzincan'ýn Üzümlü ilçesine yerleþtirilen Ahýska Türkü göçmenlerin saðlýk durumlarýný ve saðlýk ihtiyaçlarýný belirlemek, elde edilen veriler ýþýðýnda saðlýk politikalarýný iyileþtirmektir.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Kesitsel tipte bir çalýþmadýr. Çalýþmanýn evrenini Üzümlü'de yaþayan 1231 Ahýska Türkü oluþturmaktaydý. Örneklem büyüklüðü en az 233 olarak hesaplanmýþ, örneklemi belirlemek için sistematik örneklem metodu kullanýlmýþtýr. Araþtýrma 1 Nisan ile 30 Eylül 2017 tarihleri arasýnda demografik bilgi, saðlýk durumu ve saðlýk ihtiyaçlarýna yönelik 41 soru içeren bir anket aracýlýðýyla uygulanmýþtýr. Tanýmlayýcý istatistiksel analizler için SPSS 23 istatistik programý kullanýlmýþtýr.
BULGULAR: 237 katýlýmcý çalýþmaya dahil edilmiþtir. Kronik hastalýk oraný %47.00 olup, bu hastalarýn %54.00'ý kronik hastalýklarýnýn kontrol altýnda olmadýðýný belirtmiþlerdir. Ortalama hekim ziyareti sayýsý 3,56 olarak saptanmýþtýr. Katýlýmcýlar en çok ziyaret ettikleri saðlýk profesyonelini ‘aile hekimi’ olarak belirtmiþlerdir. Katýlýmcýlarýn %17.50'si kýsa depresyon tarama ölçeðinin iki sorusuna da olumlu cevap vermiþtir. Katýlýmcýlarýn %60,10'u saðlýk hizmeti alýrken sorun yaþadýklarýný belirtmiþlerdir. En çok ifade edilen sorunlar: iletiþim (% 34.00), özensiz bakým (% 18.50) ve ayrýmcýlýk (% 8.40) idi.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Kronik hastalýk prevalanslarýnýn Türk popülasyonundan daha düþük olduðu söylenebilir. Göçmenlerin destek almak için saðlýk profesyoneli olarak akýllarýna ilk gelen aile hekimleriydi. Ayrýmcýlýðýn azaltýlmasý amacýyla “çeþitlilik yönetimi” politikasýnýn uygulanmasý, aile hekimlerinin göçmenlere yönelik etkili saðlýk hizmeti sunmalarý için bu doðrultuda eðitilmeleri önerilebilir.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Tubal ligasyon, çiftler için en etkili ve en güvenilir aile planlamasý yöntemlerinden biri olmasýna raðmen, bu yöntemin kabulü toplumdan topluma deðiþiklik göstermekte ve bazý medikal, sosyo-ekonomik, dini ve kültürel nedenlerden dolayý kullanýmý reddedilebilmektedir. Araþtýrma, Türk ve Suriyeli kadýnlarýn tubal ligasyon hakkýnda bilgi ve tutumlarýný belirlemek amacýyla yapýlmýþtýr.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Araþtýrma, Türkiye'nin güneydoðusunda bir devlet hastanesinde postpartum servisi'nde doðum yapan 420 Türk ve Suriyeli kadýn ile tanýmlayýcý ve kesitsel olarak yapýlmýþtýr. Araþtýrmada veri toplama araçlarý olarak “Tanýlama Formu” kullanýlmýþtýr. Türk ve Suriyeli kadýnlarýn cevaplarýný karþýlaþtýrmak için tanýmlayýcý istatistikler kullanýlmýþtýr.
BULGULAR: Türk kadýnlarýn %32.1'i, Suriyeli kadýnlarýn %46.8'si tüplerin baðlatýlmasýnýn günah olduðunu; Türk kadýnlarýn %22.8'i, Suriyeli kadýnlarýn %37.6'si tüplerin baðlatýlmasýnýn kadýna aile hayatýnda otorite kaybettireceðini; Türk kadýnlarýn %22.8'i, Suriyeli kadýnlarýn %43.9'u tüplerin baðlatýlmasýnýn cinsel hayatý olumsuz etkileyeceðini; Türk kadýnlarýn %20.9'u, Suriyeli kadýnlarýn %36.1'i tüplerin baðlatýlmasýnýn yasaklanmasý gerektiðini; Türk kadýnlarýn %60.4'ü, Suriyeli kadýnlarýn %45.9'u tüplerin baðlatýlmasýnýn güvenilir bir yöntem olduðunu ve Türk kadýnlarýn %34.4'ü, Suriyeli kadýnlarýn %48.3'ü bir kadýnýn çok çocuðunun olmasýnýn kadýna toplumda güç ve statü kazandýrdýðýný düþündükleri saptanmýþtýr (p=<.05)
TARTIÞMA ve SONUÇ: Çalýþmanýn sonucunda kadýnlarýn tubal ligasyon hakkýnda yetersiz bilgiye sahip olduðu, Suriyeli kadýnlarýn Türk kadýnlarýndan tubal ligasyon hakkýnda daha fazla olumsuz tutuma sahip olduðu belirlenmiþtir. Bulgularýmýz kültürel farklýlýklarýn tubal ligasyona yönelik tutumlarý ve kabulleri üzerinde önemli etkileri olabileceðini vurgulamaktadýr.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Bu araþtýrma, adölesanlarda internet baðýmlýlýðý ile beslenme egzersiz davranýþlarý arasýndaki iliþkinin incelenmesi amacýyla yapýlmýþtýr.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Tanýmlayýcý türdeki araþtýrmanýn evreni, Giresun ilindeki bir ortaokulda öðrenim gören 6, 7 ve 8. sýnýftaki adölesan dönem öðrencileridir (n=440). Araþtýrmaya katýlmayý kabul eden ve ulaþýlabilen 400 öðrenci ile araþtýrma tamamlanmýþtýr (%91). Veriler, Tanýtýcý Bilgi Formu, Ýnternet Baðýmlýlýk Ölçeði (ÝBÖ) ve Beslenme Egzersiz Davranýþlarý Ölçeði (BEDÖ) ile toplanmýþtýr. Veriler SPSS 20.00 programý ile analiz edilmiþ ve tanýmlayýcý istatistikler (frekans, yüzde, varyans, t testi, Kruskall Wallis testi) kullanýlmýþtýr.
BULGULAR: Araþtýrmaya katýlanlarýn yaþ ortalamasý 12,25±0,98 olup %51,25’i kadýn, % 50,75’i interneti en az bir saat kullanmakta ve %31,75’i interneti bilgilenmek amacýyla kullanmaktadýr. Adölesanlarýn ÝBÖ ve Saðlýksýz Beslenme-Egzersiz Davranýþý boyutu puanlarý erkeklerin aleyhine bulunmuþ, adölesan okul baþarýsý ile internet baðýmlýlýðý ve beslenme egzersiz davranýþlarý arasýnda bir iliþki olduðu ve adölesanlarýn günlük olarak internette geçirdikleri zaman ve internet kullaným amacýna göre ÝBÖ ve BEDÖ puanlarý arasýnda iliþki olduðu bulunmuþtur.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Adölesanlarýn farklý tanýmlayýcý özelliklerine göre internet baðýmlýlýðý ve beslenme egzersiz davranýþlarý arasýnda iliþki olduðu görülmektedir. Risk faktörlerinin erken dönemde belirlenmesi, okul-aile-öðrenci ile iþbirliði yapýlmasý gerekmekte olup adölesanlarýn uygun eðitimlerle desteklenmesi önerilmektedir.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Obezite merkezleri hastalara doðru yaþam tarzý deðiþikliklerini kazandýrarak, hastalarýn ideal kilolarýný koruyabilmelerini saðlayan merkezlerdir. Çalýþmamýz elde edilen veriler ile obezite için potansiyel risk faktörlerini saptamayý, merkez eðitimlerinin etkinliðini deðerlendirerek yeni geliþme gösteren bu alanda faydalý öneriler sunmayý amaçlamaktadýr.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalýþma 01.11.2018-31.08.2019 tarihleri arasýnda Saðlýk Bilimleri Üniversitesi, Konya Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Obezite Merkezi’nde yapýlmýþtýr. Toplam 1986 hastadan VKÝ≥30 kg/m2, 18 yaþ ve üzeri merkeze kabulleri merkez sorumlu hekimi ve 5 farklý branþ hekimi tarafýndan onaylanmýþ 254 hastanýn verilerinin retrospektif olarak deðerlendirildiði, tanýmlayýcý ve kesitsel bir çalýþmadýr.
BULGULAR: Çalýþmaya alýnan hastalarýn %91,33’ü kadýn, %8,67’si erkekti. Hastalarýn obezite merkezinde verilen eðitimlere devamlýlýk durumlarý klinik ve bazý laboratuvar parametrelere göre karþýlaþtýrýldýðýnda; eðitimlere düzenli katýlan hastalarýn 3. ay kilo, VKÝ, vücut yað yüzdesi, bel çevresi, kalça çevresi, HbA1c, LDL ve trigliserid ortalamasý eðitimlere devamlý katýlmayan hastalarýn 3. ay deðerlerine göre istatistiksel olarak anlamlý derecede daha düþük saptanmýþtýr.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Merkeze devamlýlýðý olup, eðitimlere düzenli katýlan hastalarýn daha kolay kilo verdikleri, kan ile lipid parametrelerinde anlamlý derecede düzelme olduðu saptanmýþtýr. Hastalarýn merkezde verilen grup içi eðitimlere katýlmalarýnýn saðlanmasý ve sýk sýk merkeze davet edilmeleri obezite tedavisinin önemli basamaklarýndan birini oluþturmaktadýr.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Çalýþmanýn amacý, kullaným yoðunluðunu dikkate alarak, problemli akýllý telefon kullanýmýný belirlemek için kullanýlabilecek bir ölçek geliþtirmekti. Önerilen ölçeðin güvenilirliði ve geçerliliði de deðerlendirilerek, ileri epidemiyolojik çalýþmalarda kullanýlabilmesi amaçlandý.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalýþmaya katýlanlar 2016 yýlýnda Eskiþehir Osmangazi Üniversitesi'nde öðrenim gören 1492 öðrenciden oluþmuþtur. Anket formu katýlýmcýlarýn sosyodemografik özellikleri, akýllý telefon baðýmlýlýðýnýn öznel deðerlendirmesi, akýllý telefon kullaným yoðunluðu ile ilgili sorular ve Akýllý Telefon Baðýmlýlýðý Ölçeði Kýsa Formu’nu içermektedir.
BULGULAR: Araþtýrmaya katýlanlar 18-24 yaþ grubunda % 48,26'sý (n = 720) kadýn, % 51,74'ü (n = 772) erkek olmak üzere 1492 öðrenciden, oluþmaktadýr. Ölçeðin geliþtirilmesi için Akýllý Telefon Baðýmlýlýðý Ölçeði - Kýsa Formu adlý ölçekte bulunan tüm sorular ve akýllý telefon kullaným yoðunluðu ile ilgili sorular açýmlayýcý faktör analizine alýnmýþtýr. Sonuç olarak, 10 maddelik Problemli Akýllý Telefon Kullaným Ölçeði geliþtirilmiþtir. Açýmlayýcý faktör analizi sonucunda ölçeðin kullaným yoðunluðu, günlük yaþamda bozulma ve çekilme olmak üzere üç faktörlü bir yapýda olduðu ortaya çýkmýþtýr. Üç faktör toplam varyansýn % 63.36 'sýný açýkladý. Güvenirlik analizi sonucunda, ölçeðin Cronbach alfa katsayýsý 0.81'dir. Ayrýca doðrulayýcý faktör analizi ölçeðin üç faktörlü yapýsýný doðrulamýþtýr.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Sonuç olarak Problemli Akýllý Telefon Kullaným Ölçeðinin, problemli akýllý telefon kullanýmýný deðerlendirmek için geçerli, güvenilir ve etkili bir ölçek olduðu bulundu.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Mastalji en sýk görülen meme yakýnmasýdýr. Bu çalýþmanýn amacý meme aðrýsýna neden olan faktörleri araþtýrmaktýr.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Atatürk Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi cerrahi polikliniðine meme rahatsýzlýðý veya diðer þikayetler ile baþvuran 18-65 yaþlarý arasýnda 159'u meme aðrýsý olan ve 159'u meme aðrýsý olmayan toplam 318 kadýn 1 Aralýk 2018 ve 31 Ocak 2019 tarihleri arasýnda çalýþmaya dahil edildi. Bu hastalara meme aðrýsýna neden olduðu düþünülen faktörleri içeren bir deðerlendirme anket uygulandý.
BULGULAR: Meme aðrýsý 50 yaþ ve üstü hastalarda anlamlý olarak daha yüksek bulundu (OR = 3.496,% 95 CI: 3.496-11.056). Emziren kadýnlarýn emzirmeyen kadýnlardan yaklaþýk 3 kat daha fazla mastaljisi olduðu belirlendi (OR = 2.667,% 95 CI: 1.262-5.637). Mastalji prevalansýnýn sigara içenlerde sigara içmeyenlere göre 2,5 kat daha yüksek olduðu belirlendi (OR = 2.466,% 95 CI: 1.306-4.659). Alkol kullanan kadýnlarda mastaljinin içmeyenlere göre 4,5 kat daha fazla olduðu görüldü (OR = 4.456,% 95 CI: 1.394-14.244). Kilo alan kadýnlarda mastalji geliþme olasýlýðýnýn kilo almayanlara göre yaklaþýk 2,5 kat daha fazla olduðu belirlendi (OR = 2.593,% 95 CI: 1.396-4.818). Ayrýca mastaljinin diðer benign meme rahatsýzlýklarý olan hastalarda 21 kat daha fazla geliþtiði bulundu (OR = 20.996,% 95 CI: 10.344-42.620).
TARTIÞMA ve SONUÇ: Bu çalýþmada mastaljinin 50 yaþ ve üstü kadýnlarda daha sýk görüldüðü, emzirme, iyi huylu meme hastalýðý, sigara ve alkol tüketimi ve kilo almanýn mastaljiye neden olan risk faktörleri olduðu ortaya konuldu.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: COVID-19 (SARS CoV-2) pandemisi tüm dünyayý etkisi altýna almýþ olup, ülkelerin saðlýk imkanlarýný zorlayýcý bir hal almýþ durumdadýr. Salgýnýn çeþitli ülkelerde farklý mortalite oranlarýyla seyretmesi altýnda yatan en önemli etkenler arasýnda þüphesiz ülkelerin saðlýk sistemleri, saðlýða ayrýlan bütçe ve halkýn saðlýk imkanlarýndan yararlanma oraný gibi parametreler sayýlabilir. Bu sebeple, çalýþmamýzda Türkiye, Avrupa birliði ülkeleri ve Amerika Birleþik Devletleri’ne ait pandemi verilerinin karþýlaþtýrýlmasý ve hastalýðýn seyrinin hangi parametrelerle iliþkili olduðunun araþtýrýlmasý amaçlanmýþtýr.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Worldometer dijital veri tabanýndan alýnan 04/05/2020 tarihli coronavirus istatistikleri ve OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) dijital veri tabanýndan elde edilen, 28 Avrupa Birliði Ülkesi, Amerika Birleþik Devletleri ve Türkiye’ye ait sosyo-demografik veriler ve saðlýkla ilgili göstergeler incelendi. Ülkelere ait veriler arasýndaki iliþkiler Spearman korelasyon analizi ile deðerlendirildi. Analizlerde alfa hata oraný üst limiti %5 olarak alýndý.
BULGULAR: Ýncelenen tarih itibariyle COVID-19 toplam vaka sayýsýnýn Türkiye’de 127.659, Avrupa Birliði ülkelerinde 1.234.918 ve ABD de 1.212.835 olduðu görüldü. Avrupa birliðinde en çok vaka görülen 3 ülke sýrasýyla Ýspanya (248.301), Ýtalya (211.938) ve Birleþik Krallýk (190.584), en çok COVID-19 sebepli ölüm görülen 3 ülke ise sýrasýyla Ýtalya (29.079), Birleþik Krallýk (28.734) ve Ýspanya (25.428) idi. Mortalite oranýnýn, ülkelerin saðlýða ayýrdýklarý bütçe ile doðru orantýlý olduðu görüldü.
TARTIÞMA ve SONUÇ: COVID-19 enfeksiyonu Avrupa ve Amerika’ya kýyasla Türkiye’ de daha düþük mortalite ile seyretmektedir. Saðlýða daha fazla bütçe ayýran ülkelerde hastalýk kaynaklý mortalite daha doðru saptanýyor olabilir. Ayrýca çeþitli parametrelerin hastalýðýn seyri ile iliþkili olduðu görülmüþtür.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: 31 Aralýk 2019'da Dünya Saðlýk Örgütü (DSÖ) Çin Ülke Ofisi, Çin'in Hubei eyaletinin Vuhan þehrinde etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakalarýný bildirmiþtir. 7 Ocak 2020’de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiþ yeni bir Coronavirus (2019-nCoV) olarak tanýmlanmýþtýr. Neredeyse tüm dünyaya yayýlan bu durum sonrasý Dünya Saðlýk Örgütü tarafýndan bu salgýn pandemi olarak ilan edilmiþtir. Bu çalýþmanýn amacý pandemiyi 8 farklý ülkede analiz etmektir.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalýþmaya 04.05.2020 tarihi itibari ile dünyada en fazla vakanýn görüldüðü ülkeler (A.B.D, Çin, Ýtalya, Almanya, Ýran, Fransa, Türkiye) ve Güney Kore’yi dahil ettik. Ülkelerin toplam vaka ve ölüm sayýlarýný, ölüm oranlarýný, 65 yaþ üstü nüfus oranlarýný ve alýnan tedbirlerin tarihlerini birbirleriyle kýyaslayarak analiz ettik.
BULGULAR: Tüm dünyadaki Covidli vaka sayýsý 3,6 milyonu aþmýþtý ve bu vakalarýn yaklaþýk 75.2% si 7 ülkede (A.B.D, Ýtaya, Çin, Almanya, Fransa, Ýran, Türkiye) görülmekteydi ve yine ayný tarihte (04.05.2020) dünyadaki ölüm sayýsý 250 bini aþmýþtý.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Saðlýk alanýndan ekonomiye kadar toplumu tüm yönleriyle etkilemiþ olan son yüzyýlýn belki de insanlýk tarihinin en büyük pandemisiyle karþý karþýyayýz. Ýnsanlýk tarihi için pandemiyle mücadeledeki en büyük silah ülkelerin bilgi birikimlerini birbirlerine aktarmalarý olacaktýr.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Çalýþmanýn amacý hastanemize baþvuran çocuk ve adolesanlarda D vitamini eksikliði olup olmadýðýný belirlemek; cinsiyet, yaþ, ve mevsimlere göre 25- Hidroksi vitamin D (25-OH D) düzeyleri arasýnda fark olup olmadýðýný tespit etmektir.
YÖNTEM ve GEREÇLER: 2018-2019 kýþ ve yaz mevsimi aylarý arasýnda hastanemiz Çocuk Hastalýklarý Polikliniði'ne herhangi bir sebeple baþvuran 4.153 çocuk ve adolesan çalýþmaya alýndý. Hastalarýn yaþ, cinsiyet ve mevsimlere göre 25-OH D vitamin düzeyleri belirlendi. Serum 25-OH D düzeyinin <20 ng/ml olmasý ciddi yetersizlik, 20-30 ng/ml arasý yetersizlik, 30-100 ng/ml arasý yeterlilik, >100 ng/ml olmasý toksisite olarak kabul edildi. Verilerin deðerlendirilmesinde tek yönlü varyans analizi ve student t testi kullanýldý. SPSS 22.0 paket programý kullanýldý. p<0,05 istatistiksel olarak anlamlý kabul edildi.
BULGULAR: Çalýþmamýzdaki popülasyonun % 55,23 ü kýz idi. Kýzlarda 25-OH D düzeyi 17,29±11,50 ng/ml idi. Erkeklerde ise 19,16±10,68 olarak bulundu. 25-OH D düzeyi ortalamasý 18,13±11,18 ng/mL bulunmuþtur. Çalýþmamýzda D vitamini yetersizliðinin sýklýðý %44,80 olarak saptanmýþtýr. Kýþ aylarýnda D vitamini yetersizliðinin sýklýðý %57,11 iken, yaz aylarýnda %42,89 olarak bulunmuþtur. D vitamini düzeyleri cinsiyet, yaþ aralýðý ve baþvuru mevsimine göre istatistiksel anlamlý farklýlýklar göstermektedir. Adolesan yaþ gruplarýnda D vitamini düzeyleri, çocuk yaþ gruplarýna göre daha düþüktür.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Hastanemize baþvuran çocuk ve adolesanlarda ciddi D vitamini yetersizliði bulunmuþtur. Çocuk ve adolesan grubu kiþilerde D vitamini düzeylerinin cinsiyet, yaþa ve mevsimlere baðlý olarak deðiþiklik gösterdiði sonucuna varýlmýþtýr.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Sjögren Sendromu (SS), kserostomi ve kseroftalmi ile kendini gösteren etyopatogenezinde özellikle lenfositlerin rol oynadýðý kadýn egemen bir hastalýktýr. Bu çalýþmamýzda Primer SS (PSS)’lu hastalarda Roma IV kriterleri ile fonksiyonel barsak hastalýðý (FBH) sýklýðý araþtýrýlmak istenmiþtir.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Haziran 2018 – Eylül 2019 arasýnda Kayseri Þehir Hastanesi Romatoloji Polikliniklerine baþvuran ve 2016 ACR/EULAR PSS sýnýflandýrma kriterleri uyarýnca PSS olarak sýnýflandýrýlan 52 hasta çalýþmaya alýndý. FBH açýsýndan sorgulanan ve son altý ay içinde %10 dan fazla kilo kaybý, dýþkýlama alýþkanlýðýnda eskiye oranla yeni deðiþiklik, ailede erken yaþ intestinal malignite varlýðý, bulantý kusma ve akut batýn bulgularý olan kiþiler alarm semptomu/organik patoloji olasýlýðý sebebiyle çalýþmaya alýnmadý. Kontrol grubu olarak da Hematoloji Polikliniðine baþvuran hastalarýn yakýnlarý, yaþ ve cinsiyet gözetilerek seçildi. Anket kullanýlarak yapýlan sorgulamalar neticesinde FBH varlýðý ve var olan FBH tipi not edildi ve PSS’lu hastalarda ve saðlýklý kontrollerde görülme oranlarý % olarak belirtildi.
BULGULAR: PSS hastalarýnda 24/52 (%46,15) hastada FBH varken saðlýklý kontrollerin 17/75 (%22,66) hastada FBH saptandý [p<0,05; Odds Oraný 2,924 (%95 güven aralýðý 1,35- 6,30)]. FBH alt tiplerinin bakýlan analizlerinde, PSS’de Irritabl Barsak Sendromu oraný 18/52 (%34,61) saðlýklýlarda 14/75 (%18,67) saptanmýþtýr [p=0,044; Odds Oraný: 2,307 (%95 güven aralýðý 1,02 – 5,21)].
TARTIÞMA ve SONUÇ: Bu çalýþmada PSS’li hastalar arasýnda özellikle IBS olmak üzere FBH’nýn prevelansýnýn saðlýklý bireylere oranla yüksek olduðu gözlenmiþtir.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Bu çalýþmada postmenopozal kadýnlarda subklinik tiroid disfonksiyonu sýklýðýnýn deðerlendirilmesi ve subklinik tiroid disfonksiyonu ile kemik mineral yoðunluðu (KMY) iliþkisinin araþtýrýlmasý amaçlandý.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalýþmaya Bolu Abant Ýzzet Baysal Üniversitesi Týp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalýklarý Polikliniði’nde Ocak 2018-Aralýk 2019 tarihleri arasýnda osteoporoz ön tanýsý ile deðerlendirilen 300 postmenopozal kadýn dahil edildi. Tüm katýlýmcýlarýn demografik verileri, tiroid stimüle edici hormon (TSH), serbest triiyodotironin (ST3), serbest tiroksin (ST4) düzeyleri, kemik mineral yoðunluðu (KMY) sonuçlarý hastane kayýt sisteminden retrospektif olarak kaydedildi. Tüm katýlýmcýlar ötiroid, subklinik hipertiroidi ve subklinik hipotiroidi olmak üzere 3 gruba ayrýldý. Ötiroid grup ayrýca TSH düzeylerine göre yüksek normal ve düþük normal olmak üzere 2 gruba ayrýldý. Subklinik tiroid disfonksiyonu subklinik hipertiroidi ve subklinik hipotiroidi olarak tanýmlandý. Aþikar hipotiroidi veya hipertiroidisi olan bireyler çalýþma dýþý býrakýldý.
BULGULAR: Bu çalýþmada postmenopozal kadýnlarýn %10.66’sýnda subklinik tiroid disfonksiyonu tespit edildi [subklinik hipertiroidi: 21(%7); subklinik hipotiroidi: 11 (%3.66)]. Subklinik tiroid fonksiyon bozukluðu olan bireylerde lomber vertebra (L1-4) ve femur kemik mineral yoðunluklarýnda ötiroid gruba göre istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýk saptanmadý (sýrasýyla; p=0.674 ve p= 0.184). Ötiroid grupta yüksek normal TSH düzeyleri ve düþük normal TSH düzeylerine sahip subgruplar arasýnda osteoporoz sýklýðý, vertebra (L1-4) ve femur kemik mineral yoðunluklarý benzerdi (sýrasýyla; p=0.935, p=0.850, p=0.734).
TARTIÞMA ve SONUÇ: Bu çalýþmada postmenopozal kadýnlarda subklinik tiroid disfonksiyonlarý ile KMY ölçümleri arasýnda istatiksel olarak anlamlý bir iliþki bulunmadý.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Bu çalýþmada obezite polikliniðine baþvuran hastalarýn antropometrik ve biyokimyasal özelliklerinin deðerlendirilmesi ve karþýlaþtýrýlmasý amaçlandý.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Bu tanýmlayýcý tipteki çalýþmanýn evrenini Aðustos 2016-Ekim 2017 tarihleri arasýnda obezite polikliniðine baþvuran toplam 1650 hasta oluþturmuþtur. Bu hastalar kayýtlardan retrospektif olarak taranmýþ ve BMI ≥25 kg / m2 olan 925 hasta çalýþmaya dahil edildi. Hastalar DSÖ'nün obezite sýnýflamasýna göre 4 gruba ayrýlmýþ ve bu gruplara göre deðerlendirme yapýlmýþtýr. Hastalarýn antropometrik ölçümleri, Biyoelektrik Empedans Analizi ve laboratuvar sonuçlarý hasta dosyalarý ve hastane veri tabanlarý taranarak elde edilmiþtir. Verilerin istatistiksel analizi SPSS 23 programý ile yapýlmýþtýr ve p<0,05 anlamlý kabul edilmiþtir.
BULGULAR: Katýlýmcýlarýn % 84,3'ünü kadýnlar oluþturmuþtur. Tüm antropometrik özelliklerde gruplara göre anlamlý olarak farklýlýk saptanmýþtýr (p<0,05). Hemoglobin, hematokrit, MCV, demir, ferritin ve D vitamini düzeyleri ile ortalama insülin, insülin direnci, kreatinin, ürik asit, AST, ALT ve TG deðerleri erkeklerde anlamlý olarak daha yüksek saptanmýþtýr (her biri için p<0,001).
Evre 1 obez bireylerin Hb, HCT, MCV, insülin, HOMA-IR, keatinin, ürik asit, AST, ALT, TG, demir, ferritin ve D vitamini deðerleri diðer gruplardan anlamlý derecede daha yüksek; PLT ve HDL deðerleri daha düþük saptanmýþtýr. (her biri için p <0,001).

TARTIÞMA ve SONUÇ: Obezitenin vücut bileþenleri ve biyokimyasal parametreler üzerindeki etkileri cinsiyete ve obezite derecesine baðlýdýr. Obez hastalar deðerlendirilirken BMI ile birlikte bel çevresi, kalça çevresi, vücut yað miktarý ve biyokimyasal parametrelerin ölçümü de yapýlmalýdýr.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Ülkemizde ve tüm Dünya’da acil servis kalabalýðý önemli bir sorundur. Bu çalýþmada amaç, Acil servise baþvuran ve yeþil triyaj kodu alan hastalarda Aile Hekimi farkýndalýðýný belirlemek, Aile Hekimi’ne baþvurmama ve Acil servise baþvurma nedenlerini ortaya koymaktýr.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Bu çalýþma, bir eðitim ve araþtýrma hastanesi acil týp kliniði yeþil alana bir aylýk dönemde baþvuran hastalar ile yapýldý. Acil Servise baþvuran hastalar Triyaj Bölümünde deðerlendirildikten sonra Yeþil Triyaj Kodu olan hastalar bir hekim tarafýndan deðerlendirildi. Akut acil patolojisi olmayan hastalar çalýþma hakkýnda bilgilendirildi ve aydýnlatýlmýþ onam alýndý. Onam veren hastalara anket uygulandý. Bin yirmi altý hasta çalýþmaya alýndý ve acil ve acil olmayan olarak iki gruba ayrýldý.
BULGULAR: Acil durumu olmayan grupta 721 hasta bulunmakta iken, acil durumu olan grupta 305 hasta bulunmaktaydý. Acil nedenler ile ve acil olmayan nedenler ile Acil Servis’e baþvuran hastalarýn cinsiyet, yaþ eðitim ve acile baþvuru sayýsý arasýnda anlamlý farklýlýk yoktu. Acil nedenler ve acil olmayan nedenlerle yapýlan Acil Servis baþvurularýnda en yüksek oran, 18-29 yaþ aralýðýndaki hasta grubuna aitti. Hasta yaþýnýn artmasýyla Acil Servis’e acil olan ve acil olmayan nedenlerle baþvuru sayýsýnda düþme saptandý. Acil olmayan nedenler ile Acil Servis’e baþvuran hastalarýn % 57,30’u Aile Hekimi’nin kim olduðunu bildiðini; % 42,70’i Aile Hekimi’nin kim olduðunu bilmediðini belirtti. Acil olmayan nedenlerle Acil Servis’e baþvuran hastalarýn % 52,10’u Aile Hekimi’nin çalýþtýðý saðlýk merkezinin yerini bildiðini, % 47,90’ý Aile Hekimi’nin çalýþtýðý saðlýk merkezinin yerini bilmediðini bildirdiler.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Aile Hekimliði bilinci oluþturularak, Acil Servis’in yoðunluðunun azalmasý saðlanabilir. Aile Hekimliði’ne baþvuru güçlüðü, hastalarýn daha fazla Acil Servis baþvurusuna neden olmaktadýr. Aile Hekimi’ne baþvuru kolaylýðý Acil Servis’e gereksiz baþvuruyu azaltacaktýr.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Bozulmuþ açlýk glukozu olan kadýnlarda fibromiyalji sýklýðýný deðerlendirmek.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Dahiliye polikliniðine nonspesifik nedenlerle baþvuran kadýnlar arasýndan, rutin muayenesinde açlýk kan þekeri düzeyi 100-126 olanlar çalýþma grubunu (Grup 1) ve açlýk kan þekeri deðeri 100'den küçük olanlar kontrol grubunu oluþturdu (Grup 2). Bozulmuþ açlýk glukozu (BAG) olan hastalara (Grup 1) oral glukoz tolerans testi (OGTT) yaptýrýldý ve 2. Saat OGTT deðeri 140’ýn altýnda olan hastalar çalýþmaya dahil edildi. Fibromiyalji Etki Anketi (FIQ) kullanýlarak fonksiyonel durum deðerlendirildi. Fibromiyalji tanýsý için aðrý yerleþim skoru (AYS) ve semptom etkilenme skorlamasý (SES) deðerlendirildi.
BULGULAR: Ortalama yaþ Grup 1'de 48.99 ± 7.50 (n = 73) ve Grup 2'de 47.84 ± 7.92 idi (n = 73), aralarýnda anlamlý fark yoktu. Ortalama VKÝ (vücut kitle indeksi) Grup 1'de 30.41 ± 5.01, Grup 2'de 28.00 ± 4.61 idi, aradaki fark anlamlýydý (p <0.05). Gruplar mesleki durum, eðitim yýlý, medeni durum bakýmýndan benzerdi. Grup 1'deki hastalarýn% 26'sýna, Grup 2'deki hastalarýn% 11'ine fibromiyalji tanýsý kondu ve aradaki fark anlamlýydý (p <0.001). Ortalama FIQ Grup 1'de 44.27 ± 21.98 ve Grup 2'de 24.95 ± 21.49 idi, aradaki fark anlamlýydý (p <0.001). Glukoz düzeyi, AYS (r = 0.368, p <0.001), SES (r = 0.322 p <0.001) ve FIQ (r = 0.287, p <0.001) ile iliþkiliydi.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Fibromiyalji, bozulmuþ açlýk glukozu bozuk olan kadýn hastalarda, açlýk glukoz düzeyi normal olanlara göre daha yaygýndýr. Glukoz düzeyi AYS, SES ve fonksiyonellik ile iliþkilidir. Klinik bir hastalýk olmasa da bozulmuþ açlýk glukozu sadece diyabet geliþimi için bir risk faktörü deðil ayný zamanda kadýnlarda fibromiyalji için bir risk faktörüdür.

GÝRÝÞ ve AMAÇ: Bu çalýþmada FDG PET görüntülemede prostat bezinde izlenen insidental tutulumlarýn görülme sýklýðýný ve klinik önemini deðerlendirmek amaçlanmýþtýr.

YÖNTEM ve GEREÇLER: Prostat ve mesane kanserleri dýþý endikasyonlarla FDG PET/BT görüntüleme yapýlan 1839 erkek hastanýn PET raporlarý retrospektif olarak prostatta insidental FDG tutulumu açýsýndan tarandý. PET/BT görüntülerinde prostatta FDG tutulum varlýðý ve paterni (fokal-diffüz), prostat volümü ve kalsifikasyon varlýðý deðerlendirildi. Takipte prostata yönelik yapýlmýþ ileri inceleme sonuçlarý FDG PET bulgularý ile karþýlaþtýrmalý olarak deðerlendirildi.
BULGULAR: Takipte 1839 hastanýn %2.22’sinde prostatta insidental artmýþ FDG tutulumu saptanmýþtýr. Takipte 41 hastadan 14’üne biyopsi yapýlmýþ(%34,14), biyopsi yapýlan olgularýn 3’ünde(%7,31) histopatolojik olarak prostat adenokarsinomu konfirme edilmiþtir. Ayrýca 2 hastada inflamasyon/prostatit, 4 hastada ise BPH ile uyumlu bulgular izlenmiþtir. FDG tutulumu 12 hastada diffüz tutulum, 29 hastada fokal tutulum þeklinde izlenmiþtir. Malign olan hastalarýn hepsinde FDG tutulumu periferal yerleþimli olup;fokal tutulum paterninde izlenmiþtir. Benign ve malign gruplarýn SUVmaks ve PSA düzeyleri arasýnda anlamlý fark izlenmemiþ olup; SUVmaks deðerinin iki grupta örtüþtüðü gözlenmiþtir.
TARTIÞMA ve SONUÇ: Prostatta izlenen insidental FDG tutulumlarý prostat kanseri ile uyumlu olabileceði gibi benign patolojilerde ve normal prostat dokusunda da artmýþ FDG tutulumu izlenebilmektedir. Malign ve benign patolojilerde izlenen SUVmaks deðerlerinin örtüþmesi nedeniyle malignite ayýrýcý tanýsýnda tek baþýna SUVmaks deðerinin kullanýmý uygun görünmemektedir. Prostatta fokal FDG tutulumu izlenen hastalarda olasý malignite açýsýndan ileri klinik deðerlendirme önerilir.

Koronavirüsler, hayvanlarý veya insanlarý enfekte edebilen ve Orta Doðu Solunum Sendromu (MERS) ve Þiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi hastalýklara neden olan büyük bir virüs ailesidir. Yeni koronavirüs (SARS-CoV-2) Aralýk 2019'da Wuhan þehrinde ortaya çýkan ve pnömoni, pulmoner ödem, ARDS, multiorgan yetmezliði ve ölüme sebebiyet verebilen bir solunum yolu enfeksiyon etkenidir. Tedavi çalýþmalarý devam etmekle birlikte þu an hidroksiklorokin, azitromisin, plazma tedavisi ve favipravir gibi anti-viraller öne çýkan tedavilerdir. Hastalýðýn ölüm oraný %3,8'dir. Yayýlýmýn azalmasýný saðlamak amacýyla yasal düzenlemeler yapýlmýþtýr. Aile saðlýðý merkezleri (ASM) çocuk, gebe, yaþlý, kronik hastalýðý olan hastalar ve birtakým saðlýk belgeleri için baþvuran kiþilere hizmet veren birinci basamak saðlýk kurumlarýdýr. Pandemi varlýðýnda aile hekimleri, ASM’lere baþvuran kiþiler arasýnda virüs iletimini kýsýtlamak zorundadýr. Bu nedenle triaj yapýlmasý yüksek riskli hastalarý mümkün olan en kýsa sürede saptamak için gereklidir. ASM’lere baþvuran tüm hastalar bu þekilde korunabilir. Filyasyon yapýldýktan sonra, þüpheli vakalar veya COVID-19 ile temas eden vakalar aile hekimleri tarafýndan klinik durumlarýnýn takip edilmesi ve izolasyon koþullarýnýn kontrol edilmesi amacýyla günlük olarak takip edilmektedir. Tüm bu nedenlerden ötürü, COVID-19 ile mücadele eden aile saðlýðý merkezlerini incelemeyi amaçladýk.

Bu yazýda, halen görülmeye devam eden 21. Yüzyýlýn en büyük pandemisinde geçmiþten bugüne yapýlan hazýrlýklar ve bu hazýrlýklarýn yeni corona virüs salgýný (Covid19) üzerine etkilerini Dünya ve Türkiye genelinde yapýlan çalýþmalar üzerinden derlemeyi amaçladýk. Pandemiler yüzyýllardýr milyonlarca insanýn ölmesine sakat kalmasýna ve hastalanmasýna neden olmuþlardýr. Toplumu saðlýk, sosyal ve ekonomik olarak derinden etkilemektedirler. Pandeminin, etkilerinin azaltýlmasýna yönelik geçmiþten ders çýkarýlmalýdýr. Hazýrlýklar planlandýðý gibi gitmeyebilir. Ön görülemeyen durumlara yönelik çaresizlikler oluþabilir. Bu çaresizliklere raðmen pandemi ile mücadelede temel ilkeler yanýnda, uygulamada katký saðlayabilecek araçlar mutlaka vardýr. Covid-19 pandemisi her salgýn gibi bir gün mutlaka sonlanacaktýr. Salgýn sonrasýnda yapýlanlar ve yapýlmayanlar deðerlendirildiðinde ortak akýl ve kanýta dayalý uygulamalar kazanacak ve paylaþýlanlar hatýrda kalacaktýr.

Yeni tip Corona virus (COVID-19), 2019 yýlý sonunda Çin Wuhan kentinden dünyaya yayýlan, çok sayýda insana bulaþan ve ölümcül bir pandemi olarak tanýmlanmýþtýr. Diðer Coronavirüs enfeksiyonlarýna kýyasla bulaþýcýlýðý yüksek, ölüm oraný düþük olan bu enfeksiyon en fazla 30-79 yaþ arasýnda görülse de 80 yaþ üzeri populasyonda mortalitesi çok yüksektir. Gebelerde hastalýðýn seyri ve fetal-neonatal etkiler açýsýndan elimizde sýnýrlý veri olmasýna raðmen anne ve bebek saðlýðýný koruma açýsýndan dikkat edilmesi gereken bazý hususlar vardýr. Bu derleme yeni tip Corona virüs enfeksiyonu hakkýnda genel bilgiler içermektedir.

Pandemilerde genelde saðlýk sistemleri, özelde ise saðlýk profesyonelleri için çalýþma yükü ve stresi belirgin derecede artar. Uzun mesai saatleri, aðýrlaþan çalýþma ortamý koþullarý, hasta sayýsýyla birlikte toplumun beklenti ve kaygýlarýndaki çoðalma ve de çalýþanlarýn kendilerinin hastalanma riskleri bir bütün olarak saðlýk çalýþanlarýnýn genel psikososyal iþlevselliðine ve dayanýklýlýðýna etkide bulunur. Bu dönemlerde psikolojik incinebilirlik riski artan çalýþanlara yönelik destekleyici psikososyal hizmet ve programlarýn sunulabilmesi için koruyucu faktörler ve risk faktörleri üzerinde çalýþma ihtiyacý doðmaktadýr. Bu derlemenin amacý, pandemi dönemlerinde saðlýk çalýþanlarýnýn psikososyal saðlýðýný etkileyen koruyucu faktörlerin ve risk faktörlerinin, yakýn dönem salgýnlarla ilgili (SARS, MERS–CoV ve çoðunlukla Covid–19 örneklerinde) literatür bilgilerine dayalý olarak gözden geçirilmesidir. Ýnceleme, psikososyal deðiþkenlerin deðerlendirildiði araþtýrmalarla sýnýrlandýrýlarak yapýlmýþtýr. Saðlýk çalýþanlarý pandemilerde, anksiyete, depresyon, travma sonrasý stres bozukluðu gibi psikiyatrik bozukluklarý ve tükenmiþlik gibi belirtileri toplumun geneline göre daha yüksek düzeyde gösterebilmektedir. Pandemilerin psikososyal yönlerini inceleyen çalýþmalara göre, kadýnlar ve hemþireler daha fazla etkilenmektedirler. Hijyen koþullarýnýn uygunluðu, koruyucu ekipmanlara yeterli eriþim, dengeli çalýþma–dinlenme saatleri, pandemi ekip üyeleri arasýndaki sosyal ve duygusal destek iliþkileri ve yönetim birimlerinden saðlanan destekleyici hizmetler koruyucu faktörler arasýndadýr. Saðlýk çalýþanlarýnýn stigmatizasyona karþý korunmasý ve toplumsal olarak desteklenmesi psikososyal saðlýklarýný korumada etkili olacaktýr.

Günümüzde saðlýk alanýnda yapýlan çalýþmalarýn artmasý sonucu diþ hekimliði literatürü hýzla geniþlemektedir. Literatürde yer alan tüm geliþmeleri takip etmenin zorluklarý nedeniyle araþtýrma sonuçlarý ve klinik uygulamalar arasýnda kopukluklar meydana gelmektedir. Bu sebeple, bireysel klinik deneyime dayanan karar verme süreci, yerini kanýta dayalý uygulamalara býrakmaya baþlamýþtýr. Kanýta dayalý diþ hekimliði, mevcut en iyi tedaviyi saðlamak için bilimsel kanýtlarýn ve hastayla ilgili faktörlerin bir bütün olarak deðerlendirilmesine dayanmaktadýr. Kanýta dayalý diþ hekimliði uygulamalarýnýn en önemli amacý tedavi hizmetlerini geliþtirmektir. Ancak, çok hýzlý bilgi akýþý sonucu doðru kanýta ulaþma ve kanýtlarý deðerlendirme noktasýnda bazý zorluklarla karþýlaþýlmaktadýr. Kanýta dayalý karar verme sürecinde, kanýta dayalý diþ hekimliðinin klinik uygulamalarý klinisyenlerin deneyimlerini, modern araþtýrmalara entegre etmesini saðlayarak mümkün olan en iyi saðlýk hizmetine ulaþýlmasýný saðlamaktadýr. Bu derlemede, kanýta dayalý diþ hekimliði ve çocuk diþ hekimliðindeki uygulamalar yer almaktadýr.